Tarczyca to gruczoł zlokalizowany w przedniej przestrzeni szyi. Ten niewielki narząd zbudowany z dwóch płatów połączonych cieśnią pełni niezwykle ważną dla organizmu rolę. Produkowane przez niego hormony regulują metabolizm każdej pojedynczej komórki ludzkiego ciała. Cóż zatem zrobić by ocenić czy funkcjonuje i wygląda prawidłowo? Poza wnikliwym wywiadem lekarskim oraz dokładnym badaniem przedmiotowym poszerzonym o badania laboratoryjne można wykonać proste i bezbolesne badanie jakim jest badanie ultrasonograficzne. Tarczyca wydaje się być idealnym narządem do takiego badania ze względu na swoje powierzchowne położenie. USG tarczycy nie wymaga specjalnych przygotowań ze strony pacjenta. To chyba jedno z niewielu badań, na które można iść „z marszu”. Nie ma też do niego praktycznie żadnych przeciwwskazań.
Profesjonalnie wykonane badanie powinno być poprzedzone krótką rozmową lekarza z pacjentem, podczas której spyta się on o powód wizyty. Prawdę mówiąc każdy powód jest dobry aby owo badanie wykonać – chociażby obciążony wywiad rodzinny w kierunku chorób tarczycy, czy też objawy sugerujące nieprawidłową pracę narządu. Nie ma również przeciwwskazań aby badanie wykonać po prostu profilaktycznie. Medyczne dane statystyczne donoszą, że częstość występowania „guzków” w tarczycy u osób dorosłych sięga kilkudziesięciu procent. Dlaczegóżby zatem nie sprawdzić czy problem nie dotyczy waśnie nas samych?
USG tarczycy trwa zazwyczaj kilkanaście – kilkadziesiąt minut. Czas trwania zależny jest od tego co „napotka” osoba badająca. Bywają badania krótkie i proste – tarczyca jest zazwyczaj wówczas niezmieniona – jak i żmudne i długotrwałe sprawiające trudność nawet wprawnemu ultrasonografiście.
Cóż zatem powinien zawierać profesjonalny opis badania USG tarczycy?
- Wielkość gruczołu i jego położenie. Wielkość obejmuje wymiary płatów tarczycy, ich grubość szerokość i długość oraz szerokość cieśni. Czasem podawana jest również objętość płatów wyrażona w mililitrach. Prawidłowe położenie jest opisywane jako „typowe” – w przednio-dolnej części szyi. USG tarczycy jest mało przydatne do oceny wola zamostkowego, czyli takiej sytuacji kiedy dolne bieguny płatów tarczycy schodzą do klatki piersiowej, ale może takową patologię zidentyfikować i dać wstęp do dalszej diagnostyki.
- Opis struktury miąższu gruczołu zawierający magiczne słowo „echogeniczność”. Prawidłowy gruczoł tarczowy jest „normoechogeniczny”. Obniżona echogeniczność określana jako „hipoechogeniczność” może świadczyć o toczącym się w jego obrębie procesie zapalnym. Podobna sytuacja dotyczy również obecności pasm włókien łącznotkankowych, te z kolei określane są jako „hiperechogeniczne”.
- Opis unaczynienia. Zdrowa tarczycy jest zazwyczaj unaczyniona umiarkowanie. Wzmożone unaczynienie spotyka się często w nadczynności gruczołu, ale również w stanie fizjologicznym jakim jest ciąża.
- Opis zmian ogniskowych czyli „guzków”, o ile oczywiście takowe się w tarczycy znajdują. Ultrasonografia jest w tym przypadku czulsza niż badanie palpacyjne, ponieważ wykrywa nawet kilkumilimetrowe zmiany. Pozwala na ocenę ich wielkości oraz struktury, czy są zmianami litymi, czy też torbielowatymi. W identyfikacji torbieli ultrasonografia ma czułość bliską 100%. Badanie USG nie jest w stanie stwierdzić czy dana zmiana jest złośliwa, czy też łagodna. Pomoże natomiast uwidocznić elementy sugerujące złośliwy rozrost nowotworowy. Istotnym jest obecność lub brak zwapnień, przestrzeni płynowych, otoczki zwanej „halo”. Podejrzane o złośliwy rozrost nowotworowy zmiany można wytypować do biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej, która często bywa następnym badaniem zlecanym po wykonaniu USG. Dopiero połączenie obrazu ultrasonograficznego i wyniku biopsji daje nam pełen obraz struktury tarczycy.
- Dokładny ultrasonografista powinien również na sam koniec badania ocenić regionalne węzły chłonne. To taka wisienka na torcie pozwalająca podsumować badanie i ostatecznie zadecydować o potrzebie wykonania biopsji czy jedynie kontrolnego USG za kilka lub kilkanaście miesięcy.
Do kontroli USG wydaje się być idealnym narzędziem, szczególnie wykonywane przez tego samego lekarza i na podobnym sprzęcie. Z dokładnością wręcz do milimetra pozwala ocenić czy dana zmian ogniskowa urosła, czy zmieniła swój charakter, jak też fakt pojawienia się nowych zmian.
Nie zapominajmy jednakże o tym, że zupełnie poprawnie prezentujący się w USG gruczoł tarczowy może funkcjonować nieprawidłowo, jak również bardzo zmieniona tarczyca może produkować swoje hormony w należytej ilości. Dlatego częstym dodatkiem do badania ultrasonograficznego są testy laboratoryjne.
Obraz ultrasonograficzny tarczycy uzupełniony o stężenie produkowanych przez nią hormonów oznaczonych w surowicy krwi oraz wywiad i badanie fizykalne pozwolą w pełni ocenić funkcję tego niezwykle ważnego dla funkcjonowania człowieka gruczołu.
dr n. med. Lilianna Osowicz-Korolonek – specjalista endokrynolog
