Serce to najciężej pracujący mięsień w naszym organizmie. W ciągu dnia serce kurczy się około 100 tys. razy. W ciągu całego życia liczba skurczów przekracza 2,5 mld. W ciągu 1 minuty serce pompuje 5–6 l krwi. Dziennie przepompowuje jej ponad 7 tysięcy litrów. Przez całe życie serce uderza 2,5 miliarda razy, czyli przepompowuje ponad 173 mln litrów krwi. Wszystko po to, aby dostarczyć tlen i składniki odżywcze do każdej komórki naszego ciała. Serce pracuje bez przerwy przez całe nasze życie. Nie może zatrzymać sięani na chwile, aby odpocząć. Często jeszcze musi sobie radzić z wysiłkiem, depresją, dymem nikotynowym.
Na funkcjonowanie serca mają wpływ czynniki niezależne od nas tzw. niemodyfikowalne, takie jak:
- płeć męska,
- zaawansowany wiek,
- choroby układu krążenia w rodzinie – zawał serca, nagły zgon lub udar mózgu: – u ojca lub brata przed 55 rokiem życia, – u siostry lub matki przed 65. rokiem życia.
Po drugiej stronie istnieją czynniki, na które możemy mieć wpływ i zależy to tylko od naszego wyboru. Należą do nich:
- prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego,
- prawidłowe stężenie cholesterolu i trójglicerydów,
- prawidłowy poziom glukozy we krwi,
- nadwaga,
- otyłość brzuszna,
- palenie tytoniu,
- brak regularnego wysiłku fizycznego,
- nadużywanie alkoholu,
- stres.
Wytyczne Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego bardzo dokładnie określają sposób modyfikacji czynników ryzyka chorób serca, których działanie
zostało potwierdzone w licznych badaniach klinicznych.
1. Regularna aktywność fizyczna jest podstawą zapobiegania chorobom układu sercowo-naczyniowego. Poprawia sprawność fizyczną i poprawia zdrowie psychiczne. U wszystkich dorosłych w każdym wieku zaleca się tygodniowo ≥ 150-minutowy wysiłek o umiarkowanej intensywności lub 75-minutowy intensywny wysiłek fizyczny. W celu uzyskania dodatkowych korzyści u zdrowych dorosłych zaleca się stopniowe zwiększanie wysiłku fizycznego o umiarkowanej intensywności do 300 min/tydzień lub 150 min intensywnego tygodniowo. U pacjentów o siedzącym trybie życia i z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego, którzy zamierzają zaangażować się w intensywny wysiłek fizyczny lub sport, należy wykonać próbę wysiłkową.
2. Palenie tytoniu jest śmiertelnym nałogiem. U osoby palącej przez całe życie prawdopodobieństwo zgonu z powodu palenia wynosi 50% i przeciętnie traci ona 10 lat życia. Znaczenie ma również okres palenia tytoniu. Najczęstsze jest palenie papierosów, ale zagrożeniem są wszystkie rodzaje tytoniu, włącznie z papierosami o małej zawartości substancji smolistych („łagodne” lub light), cygarami i fajką. Palenie tytoniu przyspiesza rozwój miażdżycy i nasila procesy zakrzepowe. Niekorzystnie oddziałuje na funkcję śródbłonka, funkcję płytek krwi, fibrynolizę, stan zapalny, utlenianie tłuszczów i funkcję naczyniowo-ruchową.
3. Nawyki żywieniowe wpływają na ryzyko chorób serca. Przyjmowana energia powinna być ograniczona do ilości potrzebnej do utrzymania (lub uzyskania) zdrowej masy ciała, co oznacza BMI > 20, lecz < 25 kg/m2. Jeśli przestrzegamy zasad zdrowej diety, nie musimy praktycznie stosować dodatkowych suplementów.
Charakterystyka zdrowej, zalecanej diety wg Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego:
- nasycone kwasy tłuszczowe powinny stanowić < 10% całkowitej energii zawartej w pożywieniu w wyniku zastąpienia ich wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi,
- kwasy nienasycone trans: możliwie jak najmniej, najlepiej nie spożywać przetworzonego pożywienia, powinny one stanowić < 1% całkowitej energii zawartej w pożywieniu i pochodzić z naturalnych źródeł ,
- < 5 g soli dziennie,
- 30–45 g błonnika dziennie, najlepiej pochodzącego z produktów pełnoziarnistych ,
- ≥ 200 g owoców dziennie (2–3 porcji),
- ≥ 200 g warzyw dziennie (2–3 porcji),
- ryby 1–2 razy/tydzień, w tym raz ryby tłuste,
- 30 g niesolonych orzechów dziennie,
- nie należy spożywać napojów słodzonych cukrem
4. Masa ciała. Zarówno nadwaga, jak i otyłość wiążą się z podwyższonym ryzykiem zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Zalecane jest utrzymanie BMI w przedziale 20–25 kg/m2.
5. Lipidy. Podwyższone stężenie LDL-C w osoczu jest przyczyną rozwoju miażdżycy. Obniżenie wartości „złego” cholesterolu LDL zmniejsza ryzyko chorób serca. Niska wartość „dobrego” cholesterolu HDL wiąże się z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym. Zalecane wartości cholesterolu LDL dla pacjentów niskiego ryzyka wynoszą poniżej 115mg%, a u pacjentów z rozpoznaną chorobą wieńcową poniżej 70 mg%.
Warto troszczyć się każdego dnia o swoje serce, aby móc długo cieszyć się jego zdrowym, miarowym biciem.
lek. Agnieszka Flis-Plewik – specjalista kardiolog
